Geïnspireerd door John Constable
De Engelsman John Constable is een van de beste landschapsschilders aller tijden. Hij is een tijdgenoot van William Turner en wordt in één adem genoemd met Nederlandse meesters als Van Ruisdael en Rembrandt.
Van 19 september 2020 t/m 27 juni 2021 presenteert Teylers Museum de eerste overzichtstentoonstelling van tekeningen, aquarellen en schilderijen van Constable in Nederland. Daarom heeft Teylers Museum aan Saskia Boelsums -landschapsfotograaf en kunstenaar van het jaar 2020- gevraagd om nieuw werk te maken, dat geïnspireerd is op de schilderijen van Constable. De foto’s zijn ook te zien tijdens de tentoonstelling, in de Tuinzaal van het museum.
Wie en wat Constable is? Saskia Boelsums vertelt in onderstaand interview hoe zij de opdracht van Teylers Museum heeft aangepakt.
Ruw en ruig
“Het mooiste werk van Constable? Eigenlijk vind ik dat zijn schetsen. Veel kunstenaars die landschappen schilderen, doen dat in hun atelier. Ze gebruiken dan schetsen die ze eerder in het veld, in de natuur gemaakt hebben. Vaak zijn dat snel gemaakte potloodtekeningen of aquarellen. Constable werkte ook op die manier, alleen maakte hij zijn schetsen met olieverf. En omdat de schetsen voor hemzelf bedoeld waren en niet voor het publiek, zijn ze ruw en ruig. Je ziet dat ze snel gemaakt zijn, dat hij er fanatiek en gepassioneerd mee bezig was en klaar wilde zijn voor de regen losbarstte. Die ruigheid is geweldig mooi. In zijn schetsen schildert hij met grote streken en woeste halen alleen de contouren van een landschap. Die dynamiek vind ik prachtig en daar heb ik me het meest door laten inspireren.”
Inspireren of imiteren
“Je door iemand laten inspireren, betekent voor mij dat je goed kijkt naar de manier van werken van een schilder en dan de aspecten die je aanspreken toepast in je eigen werk. Dat kan heel abstract zijn. Je kunt bijvoorbeeld de manier van kijken of de compositie proberen te doorgronden, maar je kunt ook heel praktisch proberen jezelf de penseelvoering en het gebruik van licht en donker eigen te maken. Soms in een museum kom je hele klassen kunstacademiestudenten tegen die allemaal het werk van een beroemde kunstenaar naschilderen. Zo leer je welke keuzes die kunstenaar gemaakt heeft, hoe zijn compositie is opgebouwd, hoe hij werkt met licht en donker, met kleur. Dat imiteren is alleen bedoeld als leermoment. Het is een middel om meer en meer je eigen stijl te vinden.”
Vrij en onbevangen
“Aan de schetsen van Constable zie je hoe moeilijk het is om wolkenluchten en het weer te vangen in een tweedimensionaal beeld, in het platte vlak van een schilderij of foto. Hij heeft regelmatig met een ruige kwast en in één beweging de vorm van de wolken op het doek gesmeten. Die drang herken ik heel goed, want ik heb ook regelmatig het gevoel dat ik die wolken wel in mijn foto’s wil krassen. Zijn olieverfschetsen en aquarellen hebben een prachtige dieptewerking. En de kracht, de beweging en de dynamiek in zijn schetsen zijn geweldig. Je krijgt als kijker het gevoel dat er een woeste stormwind over het land brult, ijskoude hagel in je gezicht striemt, dat er verzengende lichtstralen vanuit de wolken naar de aarde bliksemen. Die beleving zoek ik ook in mijn foto’s.”
Duizelig
“Constable gebruikt veel menselijke elementen in zijn werk: huizen, stallen, molens, kastelen, wagens, ossen, dat soort dingen. Dat doe ik veel minder vaak. In mijn foto’s figureert wel eens een dier, maar mij gaat het vooral om de beleving van de natuur. Constable wil soms zoveel kwijt in zijn schilderijen dat je er duizelig van wordt. Op één van zijn beroemdste schilderijen zie je mensen, karren, ossen, geiten, een rivier, een visser in een bootje, hekken, grote bomen, kleine bomen, struiken, een kathedraal, een kasteel, huizen, donkere wolken, lichte wolken, een regenboog en nog een straaltje zon. In mijn werk zoek ik veel meer rust en grote lijnen.”
From the face of heaven
“Er wordt van Constable gezegd dat hij zijn emoties -liefde, verdriet, boosheid, vriendschap- probeerde zichtbaar te maken in zijn werk. Hij heeft zelf ook meermalen zoiets gezegd, bijvoorbeeld door zijn werk te koppelen aan een gedicht van James Thompson.
As from the face of heaven the scatter’d clouds
Tumultous rove, th’interminable sky
Sublimer swells, and o’er the world expands
A purer azure. Through the lightened air
A higher lustre and a clearer calm
Diffusive tremble; while, as if in sign
Of danger past, a glittering robe of joy,
Set off abundant by the yellow ray,
Invests the fields, and nature smiles reviv’d
Alles is geoorloofd
“Net als Constable en andere landschapsschilders stel ik me volledig open voor de natuur. Vooral als het weer omslaat, voel je een geweldige spanning in de atmosfeer. Die momenten vind ik indrukwekkend. Constable probeert telkens opnieuw fris en onbevangen naar een landschap te kijken. Zonder vooroordelen, open, alsof hij de wolken voor de allereerste keer bekijkt en nooit eerder een schilderij heeft gezien. Ook daarin herken ik mezelf. Net als hij wil ik die beleving uitdrukken in mijn landschapsfoto’s. Daarbij hou ik me niet aan wat er volgens de gangbare opvattingen wel of niet hoort. Het maakt me niet uit welke techniek ervoor nodig is, als het eindresultaat maar wordt zoals ik het hebben wil. Alles is geoorloofd.”
Tekst: Peter Veen
You must be logged in to post a comment.